Specjaliści są zgodni: najlepsze metody dydaktyczne to te, które aktywizują uczniów i zachęcają ich do samodzielnego rozwiązywania problemów w trakcie pracy grupowej. Jedną z takich metod jest plan daltoński opracowany przez amerykańską nauczycielkę, Helen Parkhurst. Jakie są najważniejsze założenia metody daltońskiej?
Jak powstała metoda daltońska?
Plan daltoński miał swoje początki w wiejskiej szkole w Waterville w stanie Massachusetts, w której zatrudniono Helen Parkhurst. Świeżo upieczona nauczycielka szybko zdała sobie sprawę, że w jej miejscu pracy stosuje się nieskuteczne metody nauczania i wprowadziła własne zasady, które na owe czasy były bardzo innowacyjne. Podzieliła salę lekcyjną na kilka stref: jedna służyła do czytania, zaś inne do nauki różnych przedmiotów. Zdobyła się również na odważny krok, przekazując młodsze dzieci pod opiekę starszych uczniów. W rezultacie w szkole zaczęły panować swobodne warunki, a uczniowie zyskali przestrzeń do nauki zgodnie ze swoimi predyspozycjami.
Daltoński plan laboratoryjny
W 1909 roku Parkhurst zaczęła uczyć w Tacomie, natomiast dziesięć lat później trafiła do szkoły w Dalton (dlatego nazwa „metoda nauczania Daltona” może być myląca, ponieważ nie chodzi o nazwisko angielskiego fizyka, a o miasto w stanie Massachusetts). W obu szkołach nauczycielka wdrażała własne zasady, które stanowiły przeciwieństwo tradycyjnego modelu nauczania. Daltoński plan laboratoryjny polegał między innymi na tym, że to głównie dzieci były odpowiedzialne za swoją edukację. Uczniowie zdobywali wiedzę poprzez eksperymentowanie i naturalną ciekawość świata, a nie dzięki wykładom prowadzonym przez nauczyciela. Żeby zapewnić im odpowiednie warunki do samodzielnej pracy, Parkhurst wyposażyła sale lekcyjne w duże stoły zamiast ławek. Innym nowatorskim pomysłem było zaprojektowanie tabel, w których dzieci same odnotowywały swoje postępy w nauce.
Plan daltoński – założenia
Helen Parkhurst uważała, że w szkołach panuje zbyt restrykcyjna dyscyplina, a warunki (wielu uczniów w jednej klasie, częste zmiany przedmiotów lekcji) nie sprzyjają procesowi uczenia się. Jej zdaniem również odrabianie prac domowych nie miało większego sensu, ponieważ uczniowie często nie mieli ku temu odpowiednich warunków lub korzystali z pomocy rodziców. Nauczycielka uznała, że jej metoda nauczania będzie opierać się na trzech filarach, takich jak:
- wolność,
- współpraca,
- samodzielność,
- czasami mówi się również o czwartym filarze – refleksji.
Wolność
Wdrażając plan daltoński w szkole, zapewnia się uczniom wolność rozumianą jako możliwość pracy we własnym tempie, bez ponaglania, przerywania czy ciągłego wydawania poleceń przez nauczyciela. Uczniowie mają wpływ na proces nauczania, ponieważ sami wybierają rozwiązania, które służą im najbardziej. Zyskują tym samym poczucie sprawczości, co motywuje je do zdobywania wiedzy nawet wówczas, gdy nauczyciel niczego od nich nie wymaga.
Współpraca
Jeśli chodzi o plan daltoński, założenia mogą przypominać funkcjonowanie w społeczeństwie w dorosłym życiu. Oznacza to, że człowiek powinien sobie radzić samodzielnie, ale w razie potrzeby może poprosić o pomoc inną osobę. Dlatego w metodzie daltońskiej kładzie się nacisk również na współpracę pomiędzy uczniami. Jeżeli dziecko czegoś nie wie lub nie potrafi, wówczas powinno zwrócić się o pomoc najpierw do innego ucznia, a dopiero później do nauczyciela.
Samodzielność
Na czym polega plan daltoński? Jednym z głównych filarów tej metody jest zachęcanie uczniów do samodzielności. Nauczyciel nie wydaje poleceń i nie wskazuje gotowych rozwiązań, a przy tym poświęca każdemu uczniowi tyle uwagi, ile potrzebuje. Dzieci stają się odpowiedzialne za swoją edukację i uczą się rozwiązywania problemów we własnym zakresie. Nieodzowną częścią samodzielności jest popełnianie błędów, ponieważ to właśnie dzięki nim człowiek nabiera doświadczenia.
Refleksja
Metoda Daltona w szkole polega również na tym, że uczniowie stają się badaczami własnej pracy. Analizują zadania, wyjaśniają swój sposób rozumowania i opisują, jak osiągnęli dany wynik. W ramach refleksji uczniowie dzielą się swoimi spostrzeżeniami, dzięki czemu mogą ulepszać swoje projekty na podstawie doświadczeń innych dzieci. Wyciągając wnioski z pracy uczniów, można ocenić, które metody nauki sprawdzają się u poszczególnych dzieci, a które nie dają spodziewanych efektów.
Plan daltoński w przedszkolu
Plan daltoński można realizować zarówno w szkołach, jak i przedszkolach. U młodszych podopiecznych salę przedszkolną dzieli się na strefy: do nauki, do zabawy i wyciszenia się. Dzieci powinny mieć również do dyspozycji miejsce do odpoczynku (niekoniecznie do leżakowania) i przechowywania swoich rzeczy. Sala powinna być spójna stylistycznie i ułatwiać skupienie, zaś zabawki mają być przede wszystkim edukacyjne. Metoda Daltona w przedszkolu odchodzi też od podziału na grupy wiekowe.
Plan daltoński w szkole
W szkołach daltońskich obowiązuje podstawa programowa, jednak uczniowie realizują również dodatkowe zadania, które omawiają na koniec tygodnia. Sale lekcyjne dzieli się na osobne części – może to być np. strefa matematyczna, plastyczna, przyrodnicza itp. „Metoda nauczania Daltona” korzysta również z pomocy dydaktycznych, które pomagają dzieciom w samodzielnej pracy. Podstawowym narzędziem jest tablica, na której zapisuje się zadania dla uczniów. Z kolei zegar daltoński ułatwia dzieciom zarządzanie czasem.
Plan daltoński a Montessori
Podczas pobytu we Włoszech Helen Parkhurst była uczennicą Marii Montessori, dlatego plan daltoński niejako wywodzi się z metody opracowanej przez włoską lekarkę. Można zauważyć wiele elementów wspólnych, jak chociażby to, że oba systemy wspierają indywidualną ścieżkę rozwoju dziecka. W obu metodach dzieci uczą się stosownie do aktualnych możliwości i stają się odpowiedzialne za swój proces edukacyjny. Oba systemy bazują na samodzielnym dochodzeniu do wiedzy poprzez odkrywanie i poszukiwanie rozwiązań (nauczyciel jest mentorem i przewodnikiem, a nie „dostawcą” wiedzy). W metodzie Parkhurst kładzie się jednak większy nacisk na prospołeczną aktywność, z kolei w pedagogice Montessori ważne są pomoce dydaktyczne.
Wady i zalety planu daltońskiego
Daltoński plan laboratoryjny to metoda bazująca na samodzielnym zdobywaniu wiedzy. Takie podejście ma zarówno dobre, jak i złe strony. Z czego warto zdawać sobie sprawę przed zapisaniem dziecka do szkoły, w której praktykuje się ten model nauczania?
Wady | Zalety |
---|---|
Wymaga od uczniów pewnej dojrzałości | Eliminuje hierarchizację i rywalizację pomiędzy uczniami |
Rezygnuje ze standaryzacji nauczania | Zapewnia indywidualny proces nauczania (nauka we własnym tempie) |
Może obniżać motywację u uczniów mających problemy z samodzielną nauką | Kształtuje cechy przydatne w dorosłym życiu (samodzielność, odpowiedzialność, pewność siebie) |
Wymaga starannie zaprojektowanej przestrzeni | Rozwija kreatywność i twórcze myślenie |
Wymaga dobrze przygotowanej kadry | Uczy życia w społeczności, współpracy z innymi ludźmi |
Plan daltoński w szkole podstawowej Sonus
Niepubliczna Ogólnokształcąca Szkoła Muzyczna I stopnia Sonus stosuje autorski program nauczania, który opiera się na założeniach planu laboratoryjnego Helen Parkhurst. Szkoła wspiera uczniów w samodzielnej nauce, uczy pracy w grupie podczas zadań projektowych, a także rozwija u podopiecznych poczucie sprawczości i odpowiedzialności za swoją edukację. Uzyskane w szkole kompetencje przygotują dzieci do dorosłego życia, gdy będą zmagać się z wyzwaniami zawodowymi i wchodzić w różne role społeczne.
Zapraszamy do kontaktu! Chętnie wyjaśnimy, na czym polega plan daltoński i w jaki sposób wdrażamy tę metodę w szkole podstawowej Sonus!