Ocena cyfrowa z przedziału 1-6 nie jest jedyną możliwością oceny osiągnięć w nauce i zachowania. Zgodnie z przepisami ustawy o systemie oświaty, szkoła może sama decydować o sposobie oceniania, więc zamiast ocen cyfrowych nauczyciele mogą stosować ocenianie kształtujące. Na czym polega takie rozwiązanie i jakie przynosi korzyści?
System oceniania w szkołach w Polsce
Przepisy regulujące sposób oceniania wewnątrzszkolnego w Polsce reguluje Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Zgodnie z art. 44i w klasach I-III oceny bieżące z zajęć edukacyjnych są ustalane według sposobu określonego w statucie szkoły, a oceny śródroczne i roczne z zajęć edukacyjnych oraz z zachowania są ocenami opisowymi. W starszych klasach sposób wystawiania ocen bieżących i śródrocznych jest określony w statucie szkoły, natomiast oceny roczne są ustalane według skali cyfrowej (od 1 do 6). Co ważne, oceny bieżące, śródroczne i roczne mogą mieć formę opisową, jeżeli tak stanowi statut szkoły.
Podsumowując, oceny bieżące w szkole podstawowej ustalane są w sposób określony w statucie szkoły. Oznacza to, że szkoła może wdrożyć ocenianie kształtujące, które przyjmuje postać informacji zwrotnej. Na czym polega taki sposób oceniania?
Cele oceniania wewnątrzszkolnego
Wiemy już, że ocenianie w szkole może przyjąć formę cyfrową (od 1 do 6), opisową oraz informacji zwrotnej. Jednak zastanówmy się teraz, czemu tak naprawdę służy ocenianie uczniów. Wbrew pozorom, nie chodzi jedynie o zaliczenie egzaminu czy zdanie do następnej klasy.
Zgodnie art. 44b ust. 5 ustawy o systemie oświaty ocena to:
- informacja dla ucznia o jego osiągnięciach edukacyjnych, postępach w nauce i zachowaniu;
- pomoc w nauce, ponieważ ocena ma przekazać uczniowi, co robi dobrze i jak powinien dalej się uczyć;
- wskazówka dla ucznia do dalszego samorozwoju;
- motywacja dla ucznia do dalszych postępów w nauce i zachowaniu;
- informacja dla rodziców i nauczycieli dotycząca ucznia: jego postępów, trudności, zachowania i szczególnych uzdolnień;
- narzędzie, dzięki któremu nauczyciele mogą doskonalić swoją pracę.
Warto zatem zadać sobie pytanie, czy tradycyjna ocena cyfrowa spełnia te cele? A może bardziej wartościowe jest ocenianie kształtujące?
Czym jest ocena kształtująca?
W Polsce oceny kształtujące są znane już od ponad dwóch dekad. Na przestrzeni lat pojawiły się różne definicje oceniania kształtującego, przy czym szczegółowe omówienie tego rozwiązania można znaleźć m.in. w książce „Uczę się uczyć. Ocenianie kształtujące w praktyce” (2016) Danuty Sterna. Ocenianie kształtujące to proces, w którym nauczyciele i uczniowie przekazują sobie informacje zwrotne dotyczące edukacji i postępów w nauce. Na takim systemie oceniania zyskują obie strony. Informacja otrzymana od ucznia pomaga nauczycielowi w modyfikowaniu sposobu nauczania, z kolei informacja pochodząca od nauczyciela wskazuje uczniowi kierunek dalszej nauki.
Ocenianie kształtujące w praktyce
W ocenianiu kształtującym można wyróżnić kilka strategii. W pierwszej nauczyciel wyjaśnia uczniom, dlaczego się uczą i jak mogą rozpoznać osiągnięcie założonego celu. Druga opiera się na dialogu nauczyciela z uczniami oraz pozyskiwaniu informacji zwrotnej od uczniów na temat ich procesu uczenia się. W trzeciej strategii to nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej na temat ich osiągnięć edukacyjnych i postępów w nauce. W ocenianiu kształtującym ważne jest również przekazywanie informacji zwrotnych pomiędzy uczniami, np. podczas pracy w parach lub grupach. Ostatnia strategia to samoocena. Tym razem to uczeń zastanawia się nad tym, co już potrafi, a co jeszcze wymaga poprawy.
Ocenianie kształtujące składa się z czterech podstawowych elementów:
- Ustalenia mocnych stron pracy ucznia;
- Wskazania słabych stron pracy ucznia;
- Porady dotyczącej tego, jak uczeń może poprawić swoje wyniki;
- Wskazówki co do dalszego kierunku rozwoju.
Zalety oceniania kształtującego
Ocena kształtująca wspiera proces uczenia się, a jednocześnie pozwala uniknąć negatywnych konsekwencji oceniania cyfrowego (skupianie się na błędach, obniżenie motywacji, rywalizacja na oceny). Sprawdźmy więc, dlaczego zamiast „piątek” czy „jedynek” warto stosować informację zwrotną.
Wyzwala poczucie sprawczości
Ocenianie kształtujące (w tym szczególnie strategia samooceny i oceny koleżeńskiej) sprawia, że uczniowie stają się bardziej samodzielni i czują się odpowiedzialni za swoją naukę. Cechy te przygotowują ucznia do dorosłego życia, w tym pracy zawodowej oraz pełnienia zróżnicowanych ról społecznych.
Zwiększa zaangażowanie
W odróżnieniu od tradycyjnego sposobu ocenienia, oceny kształtujące dają uczniowi konkretne wskazówki. Uczeń dowiaduje się, co wymaga od niego większej uwagi, w jaki sposób może poprawić swoje słabe strony i w jakim kierunku warto się rozwijać. Dzięki temu może przyjąć bardziej aktywną postawę w swoim procesie edukacji.
Wzmacnia motywację
Podczas gdy tradycyjne oceny sprzyjają rywalizacji pomiędzy uczniami, ocenianie kształtujące skupia się na bieżących osiągnięciach i postępach w nauce. W efekcie motywacja ucznia nie ucierpi wskutek porównywania wyników z innymi dziećmi, ale może ulec poprawie ze względu na większą świadomość swoich mocnych stron.
Pomaga w budowaniu dobrych relacji
W ocenianiu kształtującym ważna jest współpraca nauczyciela z podopiecznymi. Uczeń, który nie dostaje „jedynek”, jest bardziej przychylny wobec nauczyciela i chętniej stosuje się do jego wskazówek. Z kolei nauczyciel słucha tego, co uczeń ma do powiedzenia i wykorzystuje pozyskane informacje w swojej pracy. Ocenianie kształtujące ma też pozytywny wpływ na relacje koleżeńskie, ponieważ uczniowie nie rywalizują na oceny i nie wytykają sobie słabych wyników.
Sprzyja realizowaniu indywidualnych potrzeb
Każdy uczeń ma indywidualne potrzeby edukacyjne. Tymczasem dzięki informacji zwrotnej słabsi uczniowie zyskuję równe szanse, ponieważ otrzymują jasne wskazówki, w jaki sposób mogą poprawić swoje wyniki. Z kolei uczniowie o szczególnych zdolnościach stają się bardziej świadomi swoich mocnych stron i wiedzą, w jakim kierunku podążać.
Stanowi wartościową informację dla rodziców
Ocenianie kształtujące jest korzystne również z punktu widzenia rodziców. Informacja zwrotna zapewnia rodzicom większą wiedzę na temat osiągnięć własnego dziecka i jego rozwoju (psychicznego, emocjonalnego, społecznego, fizycznego). Dzięki temu rodzice wiedzą, na co zwrócić baczną uwagę i w jakich kwestiach dziecko potrzebuje większego wsparcia z ich strony.
Oceny kształtujące a oceny cyfrowe
Oceny cyfrowe to pojedyncze zdarzenia, które służą do oceny konkretnych wypowiedzi ustnych i pisemnych. Tymczasem ocenianie kształtujące to proces ciągły, w którym nauczyciel obserwuje postępy ucznia w nauce i jego zachowanie. Ocena cyfrowa skupia się ocenie efektu nauki i popełnionych błędach, z kolei ocena kształtująca wspiera ucznia w uczeniu się i koncentruje się na mocnych stronach. Podczas gdy „jedynka” może działać demotywująco, informacja zwrotna dostarcza uczniowi cennych wskazówek, co i jak poprawić w swojej pracy. W ocenianiu kształtującym najważniejszy jest rozwój ucznia, a nie rankingi czy statystyki opracowywane na podstawie ocen cyfrowych.
Ocenianie kształtujące – podsumowanie
Oceny kształtujące są korzystne na różnych etapach nauki i wobec każdego ucznia – zarówno tych osiągających słabsze wyniki, jak i uczniów o szczególnych zdolnościach. Poprzez informację zwrotną uczeń staje się bardziej świadomy miejsca, w którym się znajduje. Może lepiej poznać swoje mocne i słabe strony, a także obrać najlepszy dla siebie kierunek dalszej pracy. Ocenianie kształtujące nie tylko wspiera proces uczenia się, ale może również przyczynić się do lepszej współpracy uczniów z nauczycielami i dobrych relacji koleżeńskich. Ten sposób oceniania pomaga również rodzicom w lepszym zrozumieniu potrzeb swojego dziecka.
Właśnie dlatego w naszej szkole podstawowej zrezygnowaliśmy z ocen cyfrowych, na rzecz ocen opisowych. Dowiedz się, jakim podmiotem oświatowym jesteśmy oraz jak uczymy w SONUSie. W razie jakichkolwiek pytań, jesteśmy do Twojej dyspozycji:
- pod numerem telefonu: +48 786 112 116
- pod adresem e-mail: sekretariat@sonus.edu.pl
- stacjonarnie: ul. Tartaczna 16/18, 26-612 Radom
