Każdy gatunek muzyczny wyróżnia się unikalnymi cechami, dzięki którym staje się popularny wśród fanów na całym świecie. Niektóre gatunki sprzyjają refleksji i wyciszeniu, inne zapewniają dobrą zabawę lub motywują do działania. Można wyróżnić trzy podstawowe gatunki muzyczne:

• muzykę poważną,
• muzykę ludową i
• muzykę popularną,

przy czym ta ostania dzieli się na wiele gatunków i podgatunków.

Muzyka poważna

Gatunek wywodzący się z klasycznych form, który obejmuje muzykę świecką, sakralną i akademicką. Muzyka poważna stanowi przeciwwagę dla lekkiej muzyki rozrywkowej, choć ma z nią pewne cechy wspólne (znany autor, profesjonalne wykonanie). W masowym przekazie muzyka poważna często wykorzystywana jest jako muzyka filmowa (np. Stanley Kubrick – Odyseja kosmiczna, „Tako rzecze Zaratustra” Ryszarda Straussa), pojawia się także w reklamach i kreskówkach dla dzieci (np. Tom i Jerry, Franciszek Liszt „Rapsodia Węgierska”, J. Strauss  „Zemsta nietoperza”). Jest utrwalana i przekazywana głównie za pomocą notacji muzycznej. 

Muzyka ludowa

Muzyka ludowa to wspólne pojęcie dla twórczości różnych grup etnicznych, które tworzyły własne pieśni, a także przekształcały zasłyszane melodie i teksty. Utwory ludowe przekazywane są głównie ustnie, przez co często występują w wielu wersjach. Współcześnie muzyka ludowa przetrwała w środowiskach wiejskich, a także w miastach, gdzie wykonywana jest przez profesjonalnych wokalistów oraz zespoły specjalizujące się w pieśniach i tańcach ludowych. 

Muzyka pop

Po tym pojęciem należy rozumieć muzykę popularną, czyli skierowaną do masowego odbiorcy. Jest to gatunek muzyki instrumentalno-wokalnej, który charakteryzuje się prostą strukturą rytmiczną i melodyczną. Ogromna popularność muzyki pop na całym świecie doprowadziła do powstania wielu podgatunków, między innymi takich jak:

• avant-pop,
• brit pop,
• indie pop,
• dance-pop,
• latin pop,
• k-pop.

Blues

Gatunek muzyki rozrywkowej, który wywodzi się z ludowych pieśni czarnoskórych Amerykanów zamieszkujących tzw. głębokie południe Stanów Zjednoczonych. Na początku blues skupiał się na wokalu, później uległ przekształceniu w muzykę instrumentalno-wokalną z wykorzystaniem gitary, banjo, harmonijki ustnej, a czasami także instrumentów dętych i fortepianu. Muzyka bluesowa wykształciła wiele podgatunków regionalnych – znawcy wyróżniają m.in. blues z Chicago, blues z Detroit, blues z Luizjany czy blues z Memphis. 

Jazz

Gatunek muzyczny powstały pod koniec XIX wieku w Nowym Orleanie. Jazz czerpie inspiracje muzyczne z trzech kontynentów: Afryki Zachodniej, Ameryki Północnej i Europy. Muzycy jazzowi skłaniają się ku improwizacji oraz swobodzie w interpretacji i aranżacji utworu. W swojej twórczości często korzystają z instrumentów dętych, takich jak saksofon, trąbka, puzon czy klarnet. Muzyka jazzowa często łączy się z innymi gatunkami, co doprowadziło do utworzenia takich stylów muzycznych jak:

• acid jazz,
• bluegrass,
• bossa nova,
• smooth jazz.

Rhythm & blues

Rhythm & blues (R&B) powstał z połączenia jazzu, bluesa i gospel, natomiast obecnie stanowi mieszankę soulu, popu i hip-hopu. Gatunek ten cieszył się dużą popularnością w Stanach Zjednoczonych (szczególnie od lat 40. do 60. ubiegłego wieku), gdzie zainspirował artystów do stworzenia nowego gatunku – rocka. W instrumentarium muzyki R&B dominują gitary, saksofon, perkusja, pianino, organy, keyboard oraz instrumenty dęte. 

Soul

Rodzaj muzyki rozrywkowej powstałej na przełomie lat 50. i 60. XX wieku w Stanach Zjednoczonych. Gatunek ten stanowi połączenie gospel (chrześcijańskiej muzyki czarnoskórych Amerykanów), jazzu i rhythm and bluesa. Charakterystyczną cechą muzyki soul są wielogłosowe utwory, nawiązujące do Boga i wartości duchowych. Wokalowi towarzyszy także bogate instrumentarium, w skład którego mogą wchodzić m.in. gitara elektryczna, gitara basowa, pianino, organy, perkusja oraz instrumenty klawiszowe. 

Muzyka rockowa

Gatunek muzyki rozrywkowej zapoczątkowany w 1940 roku w Stanach Zjednoczonych, który czerpie z różnych innych gatunków muzycznych: rock and rolla, rhytm and bluesa, country, bluesa, jazzu. Muzyka rockowa bazuje na brzmieniu gitar elektrycznych i perkusji, a także na wokalu i wolnej improwizacji. Utwory często są komponowane i odtwarzane zespołowo. 

 Niektóre podgatunki muzyki rock:

• art rock,
• rock chrześcijański,
• glam rock,
• rock gotycki,
• hard rock,
• grunge. 

Heavy metal

Gatunek „ciężkiej” muzyki powstały z hard rocka, mający swe początki pod koniec lat 60. w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. Fani tego gatunku słuchają ostrego brzmienia, najczęściej z wykorzystaniem solówek gitarowych (gitary elektryczne i basowe) i perkusji. Muzycy używają również keyboardu i gitary rytmicznej, stosują też rozmaite techniki wokalne. Heavy metal wykształcił również wiele podgatunków, w tym m.in. black metal, death metal i gothic metal.

Muzyka country

Gatunek północnoamerykańskiej muzyki rozrywkowej powstały na początku XX wieku. Wywodzi się z muzyki ludowej regionu Appalachów, a także ballad o tematyce kowbojskiej i traperskiej. Muzycy country upodobali sobie liryczne ballady i skoczne piosenki o tematyce zaczerpniętej ze zwykłego życia. Wokal urozmaica brzmienie harmonijki ustnej, gitary, skrzypiec, banjo i pianina. Muzyka country zainspirowała muzyków do utworzenia nowych podgatunków, takich jak: bluegrass, Honky Tonk, western swing czy country rock. 

Muzyka elektroniczna

Muzyka elektroniczna powstała na początku XX wieku w Europie, przy czym gatunek ten rozwijał się szczególnie intensywnie w Niemczech. W muzyce elektronicznej bazowano na elektronicznych instrumentach muzycznych oraz urządzeniach, które przetwarzały dźwięki pochodzące z tradycyjnych instrumentów oraz źródeł pozamuzycznych (np. odgłosów miasta). Gatunek ewoluował w kierunku elektronicznej muzyki tanecznej, odtwarzanej przez DJ-ów w klubach, na festiwalach czy imprezach rave. Muzyka elektroniczna wykształciła wiele podgatunków, takich jak: ambient, drum and bass, techno i trance. 

Rap

Rap narodził się w latach 70. ubiegłego wieku w Stanach Zjednoczonych, choć za pionierów tego gatunku uważa się plemiona zamieszkujące Afrykę Zachodnią. W rapie najważniejszym elementem jest tekst, recytowany do podkładu muzycznego (przy czym wykonawca nie musi rapować w rytm muzyki). Z rapu wywodzi się inny gatunek muzyczny – hip hop, który stanowi połączenie recytacji z muzyką funk, disco i soul. 

Reggae

Muzyka reggae wywodzi się ze ska (gatunku powstałego w latach 50. na Jamajce), a także jazzu i R&B.  Gatunek zyskał światową popularność dzięki twórczości Boba Marleya. Teksty utworów reggae charakteryzują się dużą różnorodnością tematyczną (mogą nawiązywać m.in. do ruchu rastafariańskiego), szybkim gitarowym brzmieniem (tzw. skank) oraz pulsującym basem. W instrumentarium dominują: gitara, gitara basowa, perkusja, organy, fortepian, melodyka, saksofon i trąbka.

House

House to gatunek muzyki elektronicznej, który powstał w latach 80. XX wieku w Chicago i który od tego czasu stale zachowuje stałą popularność wśród klubowej publiczności. Łatwo go rozpoznać po energetycznym tempie (zazwyczaj w przedziale 120-130 BPM) oraz charakterze, który jednocześnie zaprasza do tańca i relaksu. Z house’u wywodzą się inne gatunki muzyki klubowej, np. techno, trance czy garage.

Muzyka folkowa 

Folk to gatunek wywodzący się z muzyki ludowej. Choć muzyka folkowa kojarzona jest raczej z nieskomplikowanymi utworami, to na jej podstawie tworzono piosenki o tematyce politycznej i społecznej (np. protest songi wobec korporacji i środków masowego przekazu). Charakterystycznymi cechami muzyki folkowej są autentyczność, antykomercyjny charakter oraz styl typowy dla danej społeczności. 

Muzyka filmowa

Muzyka filmowa stanowi tło dla kinematografii (filmów, seriali), może na przykład podkreślać dynamikę obrazu, zachowania bohaterów czy nastrój. Twórcy ścieżek dźwiękowych do filmów sięgają po rozmaite gatunki muzyczne: od muzyki poważnej, przez pop, rock i muzykę elektroniczną, aż po muzykę ludową. Nagrody dla autorów przyznawane są podczas rozdania nagród filmowych, np. Orłów w Polsce czy Oscarów w Stanach Zjednoczonych.