Wariacje to technika kompozycyjna polegająca na wielokrotnym przetwarzaniu jednego tematu muzycznego, wprowadzając różnorodne zmiany w melodii, harmonii, rytmie czy strukturze. Wariacje mogą być tworzone na temat oryginalny kompozytora lub na znanej melodii, którą poddaje się artystycznym modyfikacjom.
Przykładem słynnych wariacji są „Wariacje Goldbergowskie” Johanna Sebastiana Bacha, które składają się z 30 wariacji na prosty temat arii. Wariacje mogą mieć różny charakter – od subtelnych zmian w rytmice czy dynamice po całkowicie nowe interpretacje tematu.
Ta forma kompozycji pozwala kompozytorom na eksplorację kreatywnych możliwości tematu i pokazanie swojej wirtuozerii. Wariacje są popularne zarówno w muzyce solowej, jak i w orkiestracji, gdzie różne instrumenty mogą wprowadzać swoje unikalne interpretacje tematu.
W muzyce klasycznej wariacje często służą jako forma edukacyjna, ucząc młodych muzyków kreatywności i zrozumienia struktury muzycznej. Kompozytorzy, tacy jak Beethoven, Brahms czy Rachmaninow, tworzyli dzieła oparte na wariacjach, które stały się kamieniami milowymi w historii muzyki.
Forma wariacyjna pozwala również na dialog między tradycją a nowoczesnością, gdzie kompozytorzy mogą nawiązywać do historycznych tematów, jednocześnie wprowadzając nowoczesne elementy.